Ze staan in Rotterdam dicht bij elkaar: het eeuwenoude bronzen standbeeld van Desiderius Erasmus (1466? – 1536) voor de Laurenskerk en het veel jongere beeld van Hugo de Groot (1583-1645) voor het Rotterdamse stadhuis. Dat Erasmus veel voor Rotterdams naamsbekendheid betekend heeft weet iedereen. Waarom Hugo de Groot, het wonderkind van Delft, met Rotterdam verbonden is, dat is minder bekend. Laat ik er dit over zeggen:  hij was voor zijn gevangenzetting op slot Loevestein stadspensionaris van Rotterdam (vanaf 1613 tot zijn arrestatie in 1618). Nu hebben Erasmus en De Groot meer met elkaar gemeen dan een Rotterdams standbeeld. Erasmus heeft De Groot nooit gekend, maar De Groot heeft Erasmus wel gekend via zijn geschriften, en hij was een van de eerste grote fans van Rotterdams beroemdste zoon. De Groot bereidde dan ook het besluit voor waarin Rotterdam koos voor een nieuw bronzen standbeeld van Erasmus, geplaatst in 1622.
Wat waardeerde De Groot zo in zijn held? Ik noem een paar zaken: diens verdraagzaamheid richting minderheden in de kerk, diens nadruk op de ethisch-praktische kant van het geloof, diens verbinding van de bijbel met de klassieke cultuur van de oudheid en diens verlangen naar een ideale, ene kerk. Zo’n kerk had volgens Erasmus in de eerste eeuwen van het christendom bestaan. Een kerk zonder ruzie over dogma’s, een kerk met ruimte voor afwijkingen in de leer, zolang men het over de centrale geloofsnoties maar eens was. Of Erasmus (en De Groot) hiermee de geschiedenis van de vroege kerk recht deden is vers twee, het was in ieder geval hun ideaal. Ten slotte waardeerde De Groot in Erasmus ook diens gedegen bijbelonderzoek, met aandacht voor plaats en tijd waarin de bijbelboeken waren ontstaan. De Groot is ook zelf gedurende zijn hele leven een gedegen bijbelonderzoeker geweest.
Als De Groot in 1631, op zoek naar eerherstel, Rotterdam nog eens bezoekt, is zijn eerste gang dan ook naar het standbeeld van de man die hem tot voorbeeld strekte en de weg wees naar een ‘rechtmaetige reformatie’.
Dat het Convent der kerken in de geest van Erasmus en De Groot een rol mag spelen in het slaan van bruggen tussen kerken, levensbeschouwingen en de Rotterdamse samenleving.

Koen Holtzapffel
(predikant bij de Remonstrantse kerk)